Sürdürülebilir bir gelecek için geleneksel mutfak kültürünün araştırılması

Sürdürülebilir bir gelecek için geleneksel mutfak kültürünün araştırılması

Urla ilçesi, ılıman iklimi, zengin biyolojik çeşitliliği ve verimli toprakları nedeniyle tarih boyunca bir çok topluma ev sahipliği yapmış çok güzel bir yöredir. Bölge zaman içinde bir çok göç ve demografik değişim yaşamıştır ve bu değişim günümüzde de sürmektedir.Bu yöreye gelip yerleşen toplumlar asırlar boyunca bölgenin sunduğu kaynaklar ile yanlarında getirip yetiştirdiklerini önceki alışkanlıkları ile bir araya getirmiş ve tıpkı bir atölyedeki gibi yapılan bir çok deneme yanılma sonucunda yeni yemekler ve teknikler geliştirmiştir. Farklı kültürlerin bir kazanda harmanlanması ile yepyeni lezzetler ile daha zengin bir kültür ortaya çıkmıştır.

Yemek kültürü, sadece lezzetli yemeklerin içerikleri ve nasıl pişirildiklerinden oluşmaz bunun yanında, sosyal ilişkileri, ortaklaşa yapılan aktiviteleri, mevsimsel hazırlıkları, davetleri, ağırlamaları, dini figürleri, gelenekleri, folklorik etkileşimleri kısaca yöreye özgü yaşam tarzlarını da içerir. İlmik ilmik dokunan ve her neslin bir şeyler katması ile büyüyen bu kültürel miras, sözlü tarih şeklinde sonraki kuşaklara ulaştırıldı. Bu doğru yaşam tarzı sayesinde yörede yaşayanlar bu günlere kadar sağlık ve dirlik içinde yaşamayı sürdürdü. Ne yazık ki bu kültürel miras çağımızın baskın küresel kültürünün tehdidi altındadır.

Günümüzde nüfusun artması ve şehirlere kayan yaşam nedeniyle tüm dünyada yeknesak bir kültür baskın hale gelmiştir. Teknolojinin ilerlemesi ile bu kültür hızla yayılarak küresel anlamda kültürel bir yozlaşmaya da sebep olmaktadır. Özellikle genç nesiller yerel yemek kültüründen koparak tekdüze ve kalorice zengin batı tarzlarında yemekler ile sağlıksız beslenmektedirler. Değişimi kanıksayan toplumlar oluşan tehdidi ne yazık ki zamanında fark edememektedir. Geçmiş ile kurulan ilişkinin kopması sonucunda da yılların oluşturduğu denge ve ahenk giderek yok olmaktadır.

Tüm bu gelişmelere rağmen bazı ailelerin hala doğal gıdalardan geleneksel tarzda yemekler pişirmeye devam ettiği ve birikimlerini yeni nesillere de aktardıklarını hepimiz gözlemliyoruz. Fakat ölçülebilir rasyonel bir değere ulaşmak şu an için mümkün olmamaktadır. Aile büyüklerinin kendi çocuklarına hatta torunlarına bu kültürü ne kadar aktarabildiği, ne kadar ailenin bunu sürdürdüğü, ne seviyede gençlere bu doğru alışkanlıkları kazandırabildikleri ve en önemlisi insanların bu kültürü nasıl algıladıklarının bilimsel yöntemlerle ölçülmesi ilerde gerçekleştirilecek iyileştirme çalışmalarına da temel olacaktır.

Tüm bunları göz önüne alarak, yöremizdeki yemek kültürü algısını ölçmek ve kültürel birikimi derlemek için bilimsel bir çalışma başlattık. Urla’nın tüm nüfusunu temsil edecek kadar sakinimiz ile karşılıklı görüşerek derlememizi yapacağız. Tüm yaş gruplarından insanlara ulaşacağız ve bu sayede yemek kültürü denilince sadece yaşlıların değil tüm kuşakların ayrı ayrı neyi anladıklarını da ölçme fırsatımız olacaktır. Urla’mıza sağlanacak bir diğer fayda ise geleneklerimizin, göreneklerimizin, yok olan tariflerimizin ve folklorik etkileşimlerin derlenerek kayıt altına alınması olacaktır.

Bu çalışma Yaşar Üniversitesi tarafından finanse edilen bilimsel bir araştırma

projesidir ve Yaşar Üniversitesi Gıda Teknolojisi Meslek Yüksekokulu öğretim üyeleri ve öğrencileri tarafından gerçekleştirilmektedir. Aynı zamanda Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü’nden bir Türkolog öğretim üyesi de projeye destek vermektedir. EgeSürçed derneği ise proje fikrinin oluşmasından çalışmanın görsel olarak belgelenmesine, hedef kitlenin belirlenmesinden derleyicilerimizin Urla sakinleri ile buluşmasının sağlanmasına kadar tüm süreçlerde çalışmaya dahil olan Urla merkezli bir sivil toplum örgütüdür.

Projemiz temel olarak bir derleme çalışmasıdır. Yaşar Üniversitesinden hocalarımızın gözetiminde 10 kişilik bir ekip her yaştan Urla sakini ile bizzat yaşadığı yerde karşılıklı görüşerek önceden hazırlanmış bir form üzerinden hızlı bir şekilde derlemeyi gerçekleştirecektir. Ekibimiz 10 hafta boyunca tüm köyleri ve mahalleleri dolaşarak yeterli sayıda anket yapacak, sonrasında da elde edilen veriler analiz edilerek sonuçları yayınlanacaktır. Urla’da yemek kültürü algısının ve seviyesinin bilimsel olarak ölçülmesi ve yayınlanması sayesinde daha geniş kitlelere bu kültürü duyurmak mümkün olabilecek, yöremizin kalkınması için yapılacak daha büyük projelere de temel teşkil edebilecektir.

Bu çalışmanın amacı ve ilk ara sonuçları 28 Mayıs 2016 günü Necati Cumalı Sahnesinde saat 10 ila 13 arasında yapılacak değerlendirme toplantısında sakinlerimize de duyurulacaktır.

Var olan mirasımızı koruyarak yöremize değer katmanın, kalkındırmanın ve gelecek nesillerimizin de görmesini sağlayabilmenin hepimizin ortak isteği olduğunun bilincindeyiz. Sizlerin de bizlerle paylaşacağınız kültürel birikimleriniz, hepimizi ortak amacımıza daha da yakınlaştıracak. Bu çalışmaya siz de ortak olmak isterseniz sizi Park Urla Dündar’daki dernek merkezimize bekliyoruz.

Saygılarımızla

Mahmut Genç
Ege Sürdürülebilir Çevre ve Kalkınma Derneği